Trong quý 3 năm 2015, giá cá ngừ vằn đông lạnh tăng mạnh khoảng 50%, nhưng bắt đầu giảm trong tháng 10. Trong nửa đầu năm 2015, thị trường cá ngừ sashimi Nhật Bản vẫn ở mức thấp. Lần đầu tiên trong lịch sử, Mỹ NK cá ngừ tươi qua đường hàng không cao hơn Nhật Bản và đây có thể là dấu hiệu tốt trong tương lai. Đối với cá ngừ đóng hộp, kim ngạch XK của các nước Châu Á và Mỹ Latinh đang ở mức thấp, trong khi các thị trường truyền thống như Mỹ và EU vẫn rất mờ nhạt. Tăng trưởng XK chỉ diễn ra tại các thị trường Trung Đông.

Nguồn cung

Sản lượng khai thác cá ngừ trên thế giới tại các ngư trường khai thác chính thấp hơn đã khiến giá cá trên thị trường thế giới tăng trong suốt quý 3/2015. Trên thực thế, giá cá ngừ vằn đông lạnh Tây Thái Bình Dương giao tại Thái Lan tăng từ 900 USD/tấn lên 1.450 USD/tấn trong tháng 9 năm nay.

Xu hướng tăng giá này đã được củng cố bởi quyết định Tổ chức khai thác cá ngừ bằng lưới vây thế giới, trong nỗ lực nhằm ngăn chặn giá suy yếu, nhằm giảm năng suất khai thác khoảng 35% từ 15/5 tới 31/12/2015. Ngoài ra, lệnh cấm khai thác bằng FAD trong 4 tháng tại khu vực Trung Tây Thái Bình Dương đã được thực hiện từ tháng 7 tới tháng 10/2015.

Tại khu vực Đông Thái Bình Dương, lượng cập cảng đã giảm do hoạt động khai thác giảm và do lệnh cấm khai thác “veda” của IATTC, lệnh này đã kết thúc ngày 28/09/2015. Các nhà máy sản xuất cá ngừ đóng hộp địa phương đang giữ lượng nguyên liệu tồn kho ở mức trung bình. Giá cá ngừ tại Ecuador ổn định ở mức 1.250 – 1.400 USD/tấn, nguyên nhân là do nhu cầu tiêu thụ cá ngừ đóng hộp tại các thị trường NK thấp. Các nhà sản xuất cá ngừ đóng hộp tại Nam Mỹ cũng không chắc chắn về những hệ quả từ việc tiền tệ mất giá so với đồng đô la, đây chính là nguyên nhân khiến các sản phẩm XK của Ecuador đắt hơn.

Hoạt động khai thác tại khu vực Ấn Độ Dương ở mức trung bình do lượng nguyên liệu tồn kho của các nhà máy địa phương đang ở mức cao. Giá cá ngừ tại Abidjan đã thấp hơn so với các thị trường khác, cạnh tranh về giá nguyên liệu thô tăng khiến XK sang các thị trường EU tăng. Tại khu vực Đông Ấn Độ Dương, sản lượng khai thác mồi câu cá ngừ tại Maldives thấp hơn đã ảnh hưởng đến hoạt động khai thác cá ngừ bằng câu cần trong nửa đầu năm 2015, làm sản lượng khai thác giảm.

Tại Nhật Bản, tổng lượng cá ngừ cập cảng từ tháng 1 tới tháng 3/2015 giảm nhẹ (- 0,6%) so với cùng kỳ năm trước, đạt 72.172 tấn. Tuy nhiên, lượng cá ngừ tươi từ các vùng biển ven bờ cập cảng tăng đáng kể (+64%). Trong thời gian này, lượng cá ngừ đông lạnh cập cảng từ các ngư trường ngoài khơi giảm gần 11%, xuống còn 56.679 tấn, nguyên nhân chủ yếu là do lượng cá ngừ vằn và cá ngừ albacore cập cảng thấp hơn.

Thị trường cá ngừ tươi và đông lạnh

Mỹ

Thời tiết thuận lợi đã giúp thúc đẩy nhu cầu đối với cá ngừ tươi và đông lạnh dang philê/cắt miếng tại Mỹ năm nay tăng mạnh, đặc biệt là nhu cầu nấu ăn ngoài trời của các hộ gia định. Giá bán lẻ cá ngừ tươi cắt miếng, xuất xứ từ các vùng biển Thái Bình Dương, trong mùa hè này tại các chợ của Mỹ rơi vào khoảng 10 – 16 USD/pao do nhu cầu tiệu thụ tại khu vực Bờ Tây đang ở mức cao nhất. Trong suốt nửa đầu năm 2015, NK cá ngừ tươi/ướp đá của Mỹ cao hơn so với Nhật Bản, đạt 11.300 tấn. Trong khi, Nhật Bản chỉ NK có 8.401 tấn cá ngừ tươi trong giai đoạn này.

Tuy nhiên, tổng khối lượng NK cá ngừ tươi/ướp đã của Mỹ giảm nhẹ (-3%) trong 6 tháng đầu năm nay do sản lượng khai thác cá ngừ vây vàng tại vùng biển Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương giảm. Các nhà cung cấp cá ngừ chính cho thị trường Mỹ là Trinidad và Tobago, Sri Lanka, Maldives và Thái Lan. Đáng chú ý, NK cá ngừ vây xanh và mắt to tươi có giá trị cao của Mỹ trong nửa đầu năm 2015 tăng so với cùng kỳ năm trước.

Nhật Bản

Xem xét xu hướng thương mại trong 6 năm qua, NK cá ngừ tươi của Nhật Bản giảm 50%: từ 17.000 tấn trong nửa đầu năm 2010 xuống còn 8.400 tấn trong nửa đầu năm 2015. Tiêu thụ cá ngừ tươi tại các hộ gia đình và nhà hàng tại Nhật Bản giảm.

Mức độ ưa chuộng các sản phẩm cá ngừ đông lạnh phẩm cấp sashimi vẫn cao hơn so với cá ngừ tươi do các sản phẩm cá ngừ đông lạnh để được dài hơn. Tuy nhiên, NK cá ngừ mắt to và cá ngừ vây vàng đông lạnh dưới dạng này trong nửa đầu năm 2015 thấp hơn so với cùng kỳ năm 2014, phản ánh nhu cầu tiêu thụ cá ngừ sashimi tại thị trường lớn nhất thế giới giảm.

NK cá ngừ tươi của EU từ các nước ngoại khối trong nửa đầu năm 2015 giảm từ 2.056 tấn xuống còn 1.099 tấn. Trong đó, chủ yếu là cá ngừ vây vàng chiếm 1.549 tấn, được cung cấp chủ yếu bởi Maldives (chiếm 65%). Tuy nhiên, NK thăn/philê cá ngừ đông lạnh tăng từ 7.007 tấn trong nửa đầu năm 2014 lên 8.397 tấn trong cùng kỳ năm 2015. Các nước cung cấp nhiều nhất là Việt Nam (2.020 tấn), Hàn Quốc (1.855 tấn) và Ecuador (1.069 tấn).

Thị trường cá ngừ đóng hộp

Thị trường thế giới

Theo xu hướng trong 1 thập kỷ qua, 6 thị trường NK nhiều nhất cá ngừ đóng hộp trong nửa đầu năm 2015 là Mỹ, Tây Ban Nha, Italia, Pháp, Anh và Ai Cập. Xu hướng NK giữa các nước này tăng giảm thất thường. NK cá ngừ của Mỹ, Italia và Pháp giảm, trong khi NK tại các thị trường khác tăng. Tổng NK cá ngừ chế biến của EU (bao gồm cá ngừ đóng hộp và thăn cá ngừ hấp chín) từ các nước ngoài khối vẫn ổn định trong thời gian này.

Về XK, Thái Lan, Ecuador, Tây Ban Nha, Philippines và Trung Quốc đang là 5 nước dẫn đầu trên thị trường cá ngừ chế biến/đóng hộp thế giới. XK từ các nước đều giảm, trừ Trung Quốc.

Thái Lan

Xu hướng giảm XK cá ngừ chế biến/đóng hộp của Thái Lan vẫn tiếp tục. Khối lượng XK giảm 8,3% so với cùng kỳ năm 2014. Thái Lan XK cá ngừ sang EU, Mỹ, Nhật Bản và Australia. Nguồn cung cho thị trường Ai Cập và các thị trường Trung Đông thuộc khối Ả Rập Saudi, UAE, Oman, Qatar tăng cũng như sang Brazil (tăng 26%) và Panama. Tổng giá trị XK cá ngừ đóng hộp/chế biến của Thái Lan trong nửa đầu năm 2015 giảm 18%, đạt 1 tỷ USD, so với mức 1,17 tỷ USD cùng kỳ năm 2015.

Theo thống kê thương mại từ tháng 1 tới tháng 5/2015 của Ecuador, khối lượng XK cá ngừ đóng hộp và cá ngừ hấp chín giảm 9% so với cùng kỳ năm 2014, đạt 70.808 tấn. Tuy nhiên, số liệu NK từ từ các thị trường chính cho thấy các lô hàng xuất sang EU tăng (+21%) và sang Mỹ tăng 30%.

Trong số các nhà sản xuất và XK cá ngừ hàng đầu trong nửa đầu năm 2015, XK của Tây Ban Nha giảm 0,61% của Philippines giảm 30% và của Mauritius giảm 8,5%. 6 tháng đầu năm 2015, XK thăn cá ngừ hấp chín và cá ngừ đóng hộp của Trung Quốc tăng 5%, đạt 37.261 tấn so với cùng kỳ năm 2014. Trong đó, XK thăn cá ngừ của Trung Quốc sang Bồ Đào Nha tăng 76%, còn sang Tây Ban Nha lại giảm 55% so với cùng kỳ năm trước đó.  XK cá ngừ đóng hộp từ Trung Quốc sang Nga, Cuba và Chile tăng cao hơn.

Mỹ

NK cá ngừ đóng hộp và đóng túi vào Mỹ trong nửa đầu năm 2015 thấp hơn cho thấy nhu cầu tiêu dùng sụt giảm. NK Cá ngừ đóng hộp và đóng túi đạt 99.862 tấn, giảm 5% so với cùng kỳ năm trước đó, đạt 104.822 tấn. Thái Lan vẫn là nước dẫn đầu về XK sang đây, giảm 13,6%, tiếp đến là Trung Quốc (tăng 7%), Ecuador (tăng 30%), Việt Nam (giảm 4%) và Philippines (giảm 4%). So với cùng kỳ năm ngoái, XK thăn cá ngừ hấp chín từ Trung Quốc sang Mỹ tăng 20%.

EU

6 tháng đầu năm 2015, khối lượng NK cá ngừ đóng hộp và chế biến từ các nước ngoài khối EU tăng nhẹ 0,6% nhưng giá trị lại giảm 18% so với cùng kỳ năm 2014. Xét về tổng nguồn cung từ nước thứ 3, NK từ Ecuador , nước XK nhiều nhất sang đây, tăng nhẹ đạt 51.258 tấn. Sự gia tăng này là do NK thăn cá ngừ của Tây Ban Nha và Italia tăng cao hơn. NK từ Thái Lan giảm 33%, đạt 24.208 tấn; từ Indonesia tăng 26%, đạt 12.795 tấn; và từ Papua New Guinea tăng 17% so với cùng kỳ năm trước đó. XK của Bờ Biển Ngà sang EU cũng tăng 35% so với cùng kỳ 2014.

Trong nửa đầu năm 2015, NK thăn cá ngừ hấp chín vào EU giảm 5% so với cùng kỳ năm 2014, chiếm 29% tổng NK cá ngừ chế biến của EU. Tỷ trọng NK các sản phẩm thăn cá ngừ vằn và cá ngừ vây vàng hấp chín trong tổng NK sản phẩm này trong 6 tháng đầu năm 2015 lần lượt là 45% và 17%.

Tây Ban Nha, Italia và Bồ Đào Nha là các nhà chế biến thăn cá ngừ chính trong khối EU. Trong 6 tháng đầu năm 2015, NK sản phẩm này của Tây Ban Nha tăng 33% so với cùng kỳ năm trước đó, và của Italia cũng tương tự. Indonesia đang dẫn đầu về XK thăn cá ngừ hấp chín sang thị trường Italia.

Đối với cá ngừ đóng hộp và đóng túi,  NK của Anh và Đức tăng lần lượt là 8% và 21%. Tuy nhiên, đối với Hà Lan và Bỉ, NK giảm 29%. Pháp và Italia NK sản phẩm này trong nửa đầu năm này thấp hơn, với nguồn cùng chủ yếu là từ Tây Ban Nha.

Các thị trường khác

Tại khu vực Châu Á và Thái Bình Dương, Nhật Bản và Australia là 2 thị trường quan trọng đối với cá ngừ đóng hộp. Trong nửa đầu năm 2015, NK cá ngừ đóng hộp của Nhật Bản đạt 25.330 tấn, tăng 6,8% so với cùng kỳ năm trước đó, nguyên nhân là do giá nguyên liệu thấp hơn. Khối lượng NK cá ngừ đóng hộp của Australia vẫn ổn định ở mức 25.000 tấn. NK sản phẩm này của các thị trường tại Nam Á vẫn suy yếu, trong đó NK của Malaysia và Singapore thấp hơn.

Tại khu vực Trung Đông, khối lượng NK cá ngừ đóng hộp vào Ai Cập, Ả Rập Saudi, UAE và Cộng đồng các nước vùng vịnh tăng.

Dự báo

Trong ngắn hạn, các nguồn cung cá ngừ dự kiến sẽ ở mức dưới trung bình, mặc dù lượng cập cảng tại khu vực Trung Đông Thái Bình Dương trong tháng 9 tăng, trong khi lệnh cấm sử dụng FAD kết thúc vào ngày 31/10/2015. Nhằm giữ giá cá ngừ trên thị trường thế giới ổn định, Hiệp hội các tàu lưới vây cũng sẽ tiếp tục giảm bớt năng suất khai thác cho tới cuối năm nay.

Tuy nhiên, các nhà sản xuất đồ hộp Thái Lan đã có đủ nguyên liệu để sản xuất.  Ngoài ra, từ tháng 10, các nhà sản xuất cá ngừ đóng hộp của Ecuador đã cho biết nhu cầu tại các thị trường Châu Mỹ Latinh giảm. Kết quả là, sự suy yếu của giá cá ngừ éo dài cho đến cuối năm, đặc biệt là đối với cá ngừ vằn.

Sản lượng khai thác cá ngừ xung quanh khu vực Đông Ấn Độ Dương đã xuống thấp, ảnh hưởng tới hoạt động khai thác cá ngừ bằng câu cần tại Maldives, tuy nhiên giá cá vẫn ổn định. Indonesia dự kiến XK ít cá ngừ nguyên liệu dùng để đóng hộp và sản xuất nhiều cá ngừ chế biến, như thăn cá ngừ XK.

Nhu cầu thực tế đối với cá ngừ đóng hộp tại các thị trường truyền thống như Mỹ và EU dường như không cải thiện nhiều do giá cá ngừ vằn hiện tại vẫn đang suy yếu. Các nhà sản xuất và XK Châu Á sẽ tập trung nhiều vào thị trường Trung Đông và các thị trường mới nổi.
Nguyễn Hà
(Theo Globefish)