Bị nợ đến tù tội
Ngày 5/11, TAND tỉnh An Giang tuyên phạt ông La Văn Hạp (44 tuổi, ngụ xã Hòa Lạc, Phú Tân, An Giang) 9 tháng tù treo; ông Lê Văn Bòn (44 tuổi, ngụ xã Mỹ Phú, Châu Phú, An Giang) 7 tháng 24 ngày tù về tội bắt giữ người trái pháp luật. Ông Hạp là người nuôi cá tra ở xã Hoà Lạc.
Khi cá tra lớn, ông Hạp được ông Trần Văn Minh dẫn ông Nguyễn Hoàng Phước, đến ký hợp đồng mua 120 tấn, giá 23.000 đồng/kg. Ông Phước là Giám đốc Công ty TNHH MTV Phước Phát Lợi ở phường 9 (TP Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long). Ông Phước thỏa thuận trả cho ông Hạp một tỷ đồng ngay sau khi cân cá và sẽ trả hết tiền sau 30 ngày. Cân được trên 110 tấn cá, trị giá hơn 2,5 tỷ đồng, ông Phước không ký nhận mà nhờ ông môi giới Trần Văn Minh ký thay. Sau đó, ông Phước chỉ trả 850 triệu đồng rồi tìm cách né tránh không trả tiền nữa.
Khi phát hiện ông Phước đến xã Vĩnh Thạnh Trung (Châu Phú, An Giang) mua cá, ông Hạp cùng ông Bòn (anh rể ông Minh) bắt giữ ông Phước chở ra biên giới, dọa đưa sang Campuchia để đòi nợ. Nhưng Công ty Phước Phát Lợi vẫn không trả tiền nên họ chở ông Phước đến Công an xã Hòa Lạc trình báo. Sau đó, Công ty Phước Phát Lợi có trả nợ thêm hơn 500 triệu đồng nhưng ông Hạp và ông Bòn bị khởi tố về hành vi bắt giữ người trái pháp luật.
Kết quả phiên toà gây xôn xao xã Hòa Lạc. Vợ ông Hạp là bà Hà Kim Thư bức xúc: "Công ty TNHH MTV Phước Phát Lợi mua cá gần 2 năm còn nợ tiền tỷ, khiến gia đình tôi lao đao, nay chồng tôi lại bị án tù". Bà Hà còn cho biết, đây là lần thứ hai gia đình bà bán cá tra bị doanh nghiệp "quỵt tiền". "Đầu năm 2013, Công ty TNHH T.A ký hợp đồng mua 213 tấn cá tra, trên 4,8 tỷ đồng, thỏa thuận trả 20% sau khi cân cá và dứt điểm sau 30 ngày. Thế nhưng, đến hẹn không thể liên lạc và phải chạy theo đòi nợ, mỗi tháng được trả nhỏ giọt, đến nay còn bị nợ hơn một tỷ đồng.
Cùng xã Hoà Lạc, bán cá cho Công ty TNHH T.A và bị nợ còn có ông út Đông, bán 260 tấn, trên 5 tỷ đồng vào đầu năm 2013, đòi dai dẳng đến nay còn bị nợ 1,8 tỷ đồng. Ông Út Đông cho biết, trong xã Hòa Lạc còn nhiều người nữa nuôi cá tra bán cho doanh nghiệp bị "quỵt tiền".
Doanh nghiệp "bị cướp"
Bà Trần Thị Kiều (SN 1972, Giám đốc Công ty Thiên Lộc Phát) vừa làm đơn khiếu nại gửi nhiều nơi, cho rằng "bị cướp" hơn 16 tấn cá. Người cướp, theo đơn là ông Lê Long Hồ (SN 1972, ở xã Tân Lộc, Thốt Nốt, Cần Thơ).
Theo đơn của bà Kiều, Công ty của bà thuê 2 ao của ông Hồ để nuôi cá tra, tiền thuê 292 triệu đồng đã trả hết. Khi cá lớn, bà hợp đồng bán cho khách hàng là ông Khưu Hoàng Lam, nhưng cá cân chuyển xuống ghe thì bị ông Hồ cho người giữ lại với lý do bà còn nợ tiền. Hai bên có cãi nhau rồi bị công an xã mời bà Kiều và ông Hồ, ông Lam về trụ sở lấy lời khai. Ông Hồ không chứng minh được nợ nần, nhưng đến tối, công an xã xuống ao cá yêu cầu bà Kiều ký biên bản chia đôi số tiền bán cá cho ông Hồ và ông Lam. Sau đó, bà Kiều phát hiện ông Hồ đưa 2 ghe cá của bà đi bán, bà báo với công an xã không được giúp đỡ ngăn chặn, bà mất 350 triệu đồng.
Ông Nguyễn Hữu Lộc, Phó công an xã Thạnh Mỹ, xác nhận có cử 4 công an viên xuống hiện trường theo trình báo của ông Hồ "để đảm bảo an ninh trật tự". Còn biên bản thỏa thuận chia tiền là làm theo yêu cầu của ông Hồ và ông Lam, tuy nhiên do bà Kiều không ký nên đã hủy bỏ. Còn việc bán cá của ông Hồ, ông Lộc nói công an xã không biết.
Ngày 20/11/2014, Công ty Thiên Lộc Phát làm đến Cơ quan CSĐT Công an huyện Vĩnh Thạnh yêu cầu "điều tra, xử lý hình sự ông Hồ và những người tiếp tay cho ông Hồ phạm pháp". Đồng thời đề nghị Cơ quan CSĐT giúp đỡ buộc ông Hồ bồi thường thiệt hại cho Công ty Thiên Lộc Phát.
Chữ tín không còn
Phó Chủ tịch Hiệp hội Nghề nuôi và Chế biến Thủy sản An Giang (AFA) Lê Trung Dũng cho biết, người nuôi cá tra bị doanh nghiệp đến mua rồi quỵt tiền hoặc chiếm dụng vốn đã diễn ra từ nhiều năm. Thủ đoạn của doanh nghiệp thường là đặt điểm giao dịch mua cá tra: thời gian đầu mua ít, trả tiền sòng phẳng; về sau mua nhiều thì trả trước 50%, khi xuất khẩu được mới trả đủ tiền. Đến khi tạo được chữ tín với người nuôi, doanh nghiệp nâng dần số lượng mua, trả sau khi cân cá 20% rồi biến mất cũng với tiền nợ.
Hợp đồng mua bán cá, theo ông Dũng, thường do doanh nghiệp soạn sẵn mà trong đó, phần thiệt bao giờ cũng nghiêng về người nuôi. Vai trò của AFA chỉ là tuyên truyền khuyến cáo, không có quyền hạn can thiệp tranh chấp hay làm trọng tài. Vì người nuôi cá tra và doanh nghiệp phần lớn cũng là thành viên của AFA, khi xảy ra tranh chấp, AFA mời hai bên làm việc và kết quả đạt được rất hạn chế.
"Người nuôi cá thường dựa vào chữ tín để làm ăn, khi chữ tín không còn nên khủng hoảng xảy ra rất khó giải quyết", Luật sư Hứa Hoàng Chấn, Trưởng Văn phòng Luật sư Đức Thắng thuộc Đoàn Luật sư tỉnh An Giang cho biết. Vì chủ yếu dựa vào chữ tín, một số người nuôi cá còn không có thông tin đầy đủ về doanh nghiệp, khi xảy ra tranh chấp là phải chịu thua thiệt. Trong lúc, một số doanh nghiệp đã lợi dụng chữ tín để trục lợi, gây thiệt hại lớn cho người nuôi.
