Trong năm 2015, không có bất kỳ lô cá nóc nào được xuất khẩu trong phạm vi Đề án cá nóc thí điểm.

Chỉ đạt 1,7% mục tiêu

Đề án thí điểm XK cá nóc được triển khai tại 5 tỉnh, thành phố là Hải Phòng, Phú Yên, Khánh Hòa, Bà Rịa-Vũng Tàu và Kiên Giang. Thời gian qua, các cơ sở tham gia chuỗi sản xuất kinh doanh cá nóc XK từ công đoạn khai thác, thu gom, sơ chế, chế biến XK bao gồm: Tàu khai thác, tàu thu mua, cơ sở thu mua, cơ sở chế biến XK đều được lập danh sách kiểm tra, chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm.

Riêng đối với cơ sở thu mua chế biến XK cá nóc, các địa phương đã lựa chọn, phê duyệt 8 cơ sở (Hải Phòng 1, Phú Yên 1, Khánh Hòa 1, Bà Rịa-Vũng Tàu 3 và Kiên Giang 2). Tuy nhiên, trong giai đoạn 2013-2015, chỉ có 3 cơ sở tại Hải Phòng, Phú Yên, Khánh Hòa đã triển khai hoạt động chế biến và XK cá nóc. Các cơ sở chế biến cá nóc tại Bà Rịa-Vũng Tàu không tìm được đối tác tiêu thụ sản phẩm. Đối với các cơ sở chế biến cá nóc tại Kiên Giang, do không hợp tác được với các DN NK của Hàn Quốc nên cũng không triển khai hoạt động.

Mặc dù đặt kỳ vọng ban đầu lớn, nhưng khi bước vào thực tế triển khai, kết quả XK cá nóc trong phạm vi Đề án thí điểm lại khá “hẩm hiu”. Báo cáo mới nhất về kết quả thực hiện Đề án mà Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản (Nafiqad), Bộ NN&PTNT vừa gửi Bộ trưởng Bộ NN&PTNT cho thấy: Trong giai đoạn 2013-2015, số lượng cá nóc do các cơ sở tham gia Đề án sản xuất đều được XK sang Hàn Quốc với sản lượng chỉ 112,6 tấn, đạt 1,7% so với mục tiêu đặt ra. Thậm chí trong năm 2015, không có bất kỳ lô hàng cá nóc nào được XK trong phạm vi Đề án.

Dừng Đề án

Phân tích những nguyên nhân khiến cho các mục tiêu trong Đề án thí điểm, nhất là mục tiêu XK, không đạt được, ông Nguyễn Như Tiệp, Cục trưởng Nafiqad cho rằng, trong giai đoạn thực hiện Đề án thí điểm, sản lượng cá nóc khai thác không ổn định, đa dạng về chủng loại, cùng với đó kích cỡ, tỷ lệ cá nóc đáp ứng yêu cầu về loài, kích cỡ, chất lượng để chế biến sản phẩm có giá trị kinh tế rất thấp.

“Một số địa phương như Hải Phòng, Phú Yên, Khánh Hòa, thiếu nguồn nguyên liệu cá nóc đạt yêu cầu để chế biến XK. Do vậy, chất lượng sản phẩm, đặc biệt là sản phẩm có giá trị kinh tế cao không đạt được kỳ vọng. Đây chính là khó khăn lớn nhất dẫn đến việc Đề án thí điểm không triển khai được các mục tiêu như dự kiến ban đầu”, ông Tiệp nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Như Tiệp, chất lượng sản phẩm cá nóc XK không đáp ứng được như kỳ vọng cũng chính là nguyên nhân khiến việc hợp tác giữa các cơ sở chế biến, XK cá nóc trong nước và DN NK cá nóc Hàn Quốc không hiệu quả. Các nhà NK đã không thực hiện cam kết như ban đầu.

Xuất phát từ thực tế trên, Nafiqad đề xuất Bộ trưởng Bộ NN&PTNT có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả thực hiện Đề án thí điểm XK cá nóc, đồng thời kiến nghị không tiếp tục kéo dài Đề án, yêu cầu các địa phương tiếp tục thực hiện nghiêm cấm việc khai thác thu mua, tiêu thụ cá nóc theo Công văn 681/CP-VX ngày 23-5-2003 của Thủ tướng Chính phủ về việc ngăn chặn ngộ độc cá nóc.

Trước đó, ngày 26-6-2013, Bộ NN&PTNT đã ban hành Quyết định 1433/QĐ-BNN-QLCL phê duyệt Đề án Tổ chức hoạt động thí điểm khai thác, thu mua, chế biến, XK cá nóc tại một số tỉnh để tận thu nguồn cá đã khai thác phục vụ XK, hạn chế không để người dân sử dụng cá nóc độc làm thực phẩm, ảnh hưởng đến sức khỏe.

Đề án đã đặt ra mục tiêu cụ thể về sản lượng thu mua, chế biến cũng như thành phẩm XK với các địa phương tham gia. Cụ thể, đối với Khánh Hòa, sản lượng thu mua, chế biến: 500-600 tấn/năm, sản lượng cá nóc thành phẩm XK: 200-240 tấn/năm. Đối với Phú Yên, sản lượng thu mua, chế biến: 1.000-1.200 tấn/năm, sản lượng cá nóc thành phẩm XK: 400 tấn/năm. Đối với Bà Rịa-Vũng Tàu, sản lượng thu mua, chế biến: 1.200-1.500 tấn/năm, sản lượng cá nóc thành phẩm XK: 500 tấn/năm. Với Kiên Giang, sản lượng thu mua, chế biến: 1.200-1.500 tấn/năm và sản lượng cá nóc thành phẩm xuất khẩu: 500 tấn/năm.

Về mặt hiệu quả kinh tế, Đề án thí điểm nêu rõ mục tiêu là giá trị XK cá nóc thành phẩm ước đạt 49,92 tỷ đồng (tương đương sản lượng cá nóc thành phẩm XK 1.600 tấn  với mức giá 1.500 USD/tấn).

Đề án thí điểm cũng hướng tới mục tiêu sẽ có 1.200 người là các ngư dân, công nhân chế biến thủy sản, cán bộ quản lý Nhà nước được đào tạo kiến thức về nhận biết, phân loại các loài cá nóc XK bảo đảm an toàn thực phẩm.

Thanh Nguyễn

Báo Hải Quan,