Chính vì vậy, lựa chọn duy nhất mà họ phải chấp nhận là để dưa hấu thối rục trên ruộng. Đây là một lựa chọn khó khăn, đau đớn. Nhưng dù sao thì để thối rục trên ruộng vẫn còn đỡ lỗ lã hơn là để thối rục trên xe.
Sản xuất nông nghiệp chỉ là một phần khá nhỏ của kinh tế nông nghiệp. Tuy nhiên, đa số nông dân của chúng ta chỉ đảm nhận được phần này. Các phần khác như thị trường, tiêu thụ, thương hiệu, khoa học - công nghệ, quan hệ khách hàng… thường ít được quan tâm. Mà thực ra, có quan tâm, thì họ cũng khó có thể làm được gì nhiều. Đây là những công việc đòi hỏi phải đầu tư rất lớn về tài chính, về tri thức và kỹ năng.
Thế nhưng, quy mô nhỏ lẻ, tiềm lực mọi mặt hạn chế không cho phép nông dân làm được điều trên. Mà như vậy thì rủi ro của việc ngồi khóc bên ruộng dưa hấu sẽ lặp lại gần như vô tận. (Xem Ngoài ra, trong bối cảnh hội nhập, các sản phẩm nông nghiệp của nước ngoài đang tràn vào nước ta ngày một nhiều hơn. Táo, lê của Mỹ; cam, quýt của Australia; xoài, ổi của Thái… được bày bán ở khắp nơi. Và có vẻ như sau các hiệp định thương mại tự do, sau TPP (Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương), các mặt hàng nông nghiệp của nước ngoài chỉ ngày càng có cơ hội nhiều hơn để xâm nhập vào nước ta. Nông dân của chúng ta sẽ cạnh tranh như thế nào đây?
Lối ra có lẽ nằm ở khả năng hình thành các doanh nghiệp có quy mô đủ lớn để làm kinh tế nông nghiệp (chứ không chỉ để sản xuất nông nghiệp) và cạnh tranh với nước ngoài. Các công ty sử dụng công nghệ cao là lựa chọn hợp lý cho tương lai nông nghiệp nước nhà. Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất của các công ty muốn đầu tư vào nông nghiệp là đất đai. Đất đai đều đang nằm trong tay nông dân. Nhưng chúng ta không thể thu hồi đất của nông dân để giao lại cho các công ty được. Điều này là không thể chấp nhận được cả về pháp lý lẫn đạo lý.
Chính sách phù hợp nhất là phải tạo ra cung về đất đai trước. Điều này có thể làm được bằng cách chuyển đổi lao động nông nghiệp sang cho công nghiệp và dịch vụ. Khi thu nhập ở trong các ngành công nghiệp và dịch vụ cao hơn, lao động nông nghiệp sẽ được chuyển đổi tự nhiên cho các ngành này. Nhu cầu bán đất cũng sẽ hình thành trong quá trình chuyển đổi lao động như vậy. Có hai vấn đề cần được quan tâm ở đây. Một là, bảo đảm quyền tự do tài sản đối với đất nông nghiệp cho người dân. Điều này sẽ giúp cho việc tích tụ ruộng đất diễn ra dễ dàng. Hai là, tạo điều kiện để những người nông dân làm việc ở thành phố, ở các khu công nghiệp sinh cơ, lập nghiệp ở nơi ở mới. Nếu những người nông dân này, vẫn phải gửi con về cho ông bà ở quê nuôi nấng thì đây sẽ là một thất bại chính sách nặng nề của chúng ta.
