Bí ngô (bí đỏ) là cây dễ trồng, ngoài trồng lấy quả, người ta còn dùng ngọn non làm nguồn rau xanh rất tốt, nhất là vào thời gian giáp hạt, thị trường thiếu các nguồn rau xanh khác. Trong những năm gần đây ở một số địa phương bà con nông dân đã cải tiến cách trồng bí ngô chuyên khai thác lấy ngọn làm rau xanh đưa lại hiệu quả kinh tế rất cao, gấp 3-4 lần so với trồng lấy quả.
Trang trại anh Nguyễn Hải Tiến ở xã Song Phương, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội là một ví dụ điển hình cho cách làm ăn năng động này. Trao đổi với chúng tôi, anh Tiến cho biết: Trang trại của anh chủ yếu là trồng các loại cây ăn quả đặc sản như táo đào vàng, ổi lê Đài Loan, cam Canh, bưởi Diễn v.v… và nuôi ong lấy mật.
Nhận thấy cây bí đỏ trồng xen dưới tán các cây, nhất là vào những năm đầu khi cây chưa khép tán hoặc sau khi táo được cưa đốn tái sinh vừa có tác dụng giữ ẩm cho đất, hạn chế được cỏ dại, vừa có thêm nguồn thu nhập để “lấy ngắn nuôi dài” nên anh đã đầu tư phủ xanh hầu như toàn bộ diện tích bằng loại cây rau bình dân này.
Sau đợt mưa lũ lịch sử vừa qua, Hà Nội thiếu rau xanh, ngọn bí của trang trại anh bán được giá và tiêu thụ nhiều nhờ ngọn to, mập, rau non và thực sự an toàn vì trong vườn anh còn nuôi ong mật nên không phun thuốc. Nói về giá cả và thu nhập, Tiến khoe, bình thường mỗi ngày anh cắt được trên trăm cân giao cho khách buôn tại vườn với giá 3.000 đồng/chục ngọn. Hiện nay giá đã lên tới 10.000 đồng/chục mà không đủ rau để cung cấp cho khách hàng. Chỉ riêng ngọn rau bí mỗi năm vườn trại gia đình anh đã cho thu vài ba chục triệu đồng trong tổng số 500-600 triệu đồng từ các sản phẩm nông nghiệp khác.
Theo anh Tiến, rau bí có thể trồng quanh năm, nhưng tốt nhất là vào 2 vụ chính: Đông xuân trồng tháng 11 để cắt ngọn tháng 2, tháng 3, thu quả tháng 4, tháng 5; hè thu trồng tháng 7, cắt ngọn tháng 9, tháng 10. Bí ngô ưa đất tốt, giàu mùn, tơi xốp, có cấu tượng nhẹ, dễ thoát nước do đó nên chọn những chân đất cao ráo, đất thịt nhẹ pha cát như đất bãi ven sông, suối; nếu trồng luân canh trên đất lúa thì cần lên liếp để tránh bị úng ngập gây thối rễ, chết dây. Cũng có thể tận dụng các bờ lô, bờ thửa hoặc trồng xen trong vườn cây ăn quả khi chưa khép tán nhưng cần trồng cách gốc các cây trồng này khoảng 1m.
Với đất bãi, đất vườn chỉ cần cày bừa, lên liếp rộng 2-2,5m; đất lúa mùa chỉ cần cày lật, lên luống rồi trồng cây (đã gieo bằng bầu) bằng đất mồi, khi cây đã bén rễ, lên xanh thì xăm xới, bón phân, vun gốc là được. Bón lót cho mỗi sào từ 300-400 kg phân chuồng, phân hữu cơ đã được ủ hoai mục trước khi gieo hạt hoặc trồng cây. Khoảng cách trồng thích hợp là cây cách nhau 45-50cm, hàng cách nhau 1m (mật độ đạt 500-550 cây/sào, cao gấp 3-4 lần so với trồng để lấy quả).
Khi cây đã bén rễ, hồi xanh hoặc đã mọc được 2-3 lá thật (khoảng 2 tuần sau gieo, trồng) nên tưới nhử bằng nước giải pha loãng hoặc nước lã pha 5% phân urê ngày 2 lần. Vun gốc khi cây bí đã có 3-4 lá thật, sắp ngả ngọn, tưới đủ ẩm cho đâm nhiều ngọn, ngọn mập. Thu hái lứa đầu bằng cách dùng dao cắt tất cả các ngọn cách gốc 10-15cm. Làm sạch cỏ, rạch hàng cách gốc 20-25cm, bón thúc đạm với lượng 2,5-3kg/sào, lấp đất rồi tưới nhẹ đủ ẩm. Khi chồi gốc tiếp tục nẩy mầm, chọn giữ lại 2-3 chồi khỏe nhất, còn lại ngắt bỏ để tập trung nuôi chồi to, mập, ăn ngon, bán được giá. Các lứa thu hái tiếp theo cũng làm như vậy khi ngọn đã vươn dài 60-70cm, cắt ngọn sát gốc, tiếp tục bón thúc, vun xới và tưới đủ nước thường xuyên cho bí ra nhiều chồi mới có chất lượng cao.
Kinh nghiệm trồng rau bí lấy ngọn xen canh với cây ngô của nhiều hộ gia đình ở xã Cấp Tiến, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang cho thu nhập cao cả ngô lẫn bí là một cách làm hay hiện đang được nhân rộng ở nhiều địa phương trong toàn tỉnh. Theo anh Lê Văn Đàm, Trưởng thôn Cây Si, xã Cấp Tiến thì trồng xen bí trong ruộng ngô vừa có thêm nguồn thu nhập từ ngọn bí (1,2-1,5 triệu đồng/sào), cây ngô lại được bổ sung thêm nguồn phân bón, được lá bí che phủ mặt đất hạn chế cỏ dại, giữ ẩm tốt hơn nên sinh trưởng tốt hơn, năng suất cao, đạt từ 180-200kg/sào, thu về 800.000 đồng/sào. Theo tính toán của các hộ ở đây thì mỗi ha trồng bí xen ngô có thể cho thu khoảng 55 triệu đồng/vụ.
